انواع سوخت های روی کره زمین
گاز یکی از منابع انرژی در جهان است و انرژی در جهان امروز یك عامل راهبردی بوده بطوریکه، اغلب كشورهای جهان به خصوص آنها كه به دنبال اعمال اراده و قدرت خود بر دیگر كشورها می باشند از همین دریچه به مقوله انرژی می نگرند و چه بسا کشورهای دیگر را نیز تحت سلطه خود در می آورند تا به راحتی بتوانند سرمایه‌های ملی آنها را نیز تصاحب کنند. گاز طبیعی تنها انرژی موجود در جهان نیست، برای شناسایی موقعیت گاز در بین دیگر منابع انرژی، ابتدا منابع انرژی را بدین‌صورت دسته بندی می کنیم:
- منابع انرژی فسیلی (همچون انرژی نفت، گاز و ذغال سنگ)
- منابع انرژی غیر فسیلی (همچون انرژی خورشیدی، انرژی هسته ای، انرژی باد، انرژی آب، انرژی گرمابی...)
دسته بندی دیگری از نظر تجدید پذیری و تجدید ناپذیری انرژی ها وجود دارد که انرژی های خورشید، باد و آب را در گروه انرژی های تجدید پذیر و مابقی را در گروه انرژی های تجدید ناپذیر دسته‌بندی می‌کنند.
سوخت های فسیلی چگونه به وجود آمدند؟
نحوه به وجود آمدن تمام سوخت های فسیلی بر می گردد به صدها میلیون سال پیش و قبل از عصر دایناسورها، از این رو نام آنها را سوخت های فسیلی و زمان تشکیل اینگونه سوختها را دوره کربونیفر نام نهاده اند. این دوره که بخشی از دوران اول زمین شناسی است نام خود را از کربن (عنصر اصلی ذغال سنگ و همچنین سایر سوخت های فسیلی) گرفته است. دوره کربونیفر 360 – 286 میلیون سال قبل اتفاق افتاده است. در آن زمان، خشکی‌های زمین از مرداب‌هایی پر از درختان عظیم (سرخس و سایر گیاهان برگ دار بزرگ) پوشیده شده بود. آب و ساحل دریاها پر از جلبک بود. در زمانهای گذشته، درختان و گیاهان نابود شده و به اعماق مرداب‌ها فرو رفتند. گیاهان دفن شده، به مرور زمان لایه‌هایی از یک ماده اسفنجی به نام تورب را تشکیل دادند. تورب صدها سال با ماسه، رس و سایر مواد معدنی پوشیده شد که نتیجه آن بوجود آمدن نوعی سنگ بنام سنگ رسوبی بود. با گذشت زمان، سنگ‌های بیشتری روی هم انباشته شده و در نتیجه وزن بیشتری را روی لایه های زیرین وارد کردند. بدین طریق تورب تحت فشار زیادی قرار گرفته و فشرده تر شد تا اینکه آب موجود در آن خارج و سرانجام بعد از میلیون‌ها سال به ذغال سنگ تبدیل گردید.
به همین ترتیب، نفت نیز به عنوان یک سوخت فسیلی بیش از سیصد میلیون سال قبل تشکیل شده است. بعضی از دانشمندان براین باورند که دیاتوم های کوچک و ریز، منشاء نفت هستند. دیاتوم ها، موجودات دریایی به اندازه یک سر سوزن بوده و مانند گیاهان، نور خورشید را به انرژی ذخیره شده تبدیل می نمایند. دیاتوم ها بعد از مرگ در کف دریا قرار گرفته و زیر رسوبات و سایر سنگها مدفون شدند. سنگها باعث فشار برروی دیاتوم ها شده و در نتیجه انرژی ذخیره شده آنها نتوانست خارج شود. سرانجام، کربن تحت فشار و حرارت و با گذشت زمان های طولانی به نفت تبدیل گردید. به هنگام تغییر وضعیت، حرکت و چین خوردگی پوسته زمین، مخازنی که در آن می توانست نفت و گاز طبیعی را در خود نگهداری کند، تشکیل گردید.
نفت تا پیش از ورود به چرخه صنعت و انرژی، در میان قبایل بدوی به عنوان ماده ای ناشناخته نبود و به صورت بسیار ابتدایی مورد استفاده قرار می گرفت. این ماده در میان سرخپوستان سنکایی (اهل پنسیلوانیا) به عنوان یک داروی شفابخش، موسوم به روغن سنکا، یا روغن مار و در میان مصری ها به منظور پوشش کتان‌های مومیایی شده، مورد استفاده قرار می‌گرفت. در ایران نیز، مواد نفتی از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. نادرشاه با استفاده از روشن کردن مشعلهای نفت موفقیت چشمگیری در فتح هندوستان بدست آورد. طبق بعضی گزارشات تاریخی، سابقه اکتشاف نفت در ایران به حدود 4000 سال پیش می‌رسد. ایرانیان باستان به عنوان سوخت یا جهت قیراندود کردن کشتی ها، ساختمانها و پشت بامها از این مواد استفاده می کردند. بر اساس یک گزارش تاریخی دیگر، یک درویش در حوالی باکو چاه نفتی داشته که از فروش آن امرار معاش می‌کرده است. به هر رو، بیشتر تولیدات نفتی تا نیمه اول قرن نوزدهم از طریق چشمه‌های طبیعی نفت با گودالهای کم عمق و یا حداکثر، توسط چاه‌های کم عمق دستی بوده است.
کاربردهای نفت در جهان قدیم
در جهان نیز، بیش از پنج تا شش هزار سال است که از نفت استفاده می شود. سومری ها ، آشوری ها و بابلی های قدیم از نفت خام و آسفالت (یا قیر) که از طریق تراوشات وسیع و طبیعی در منطقه ای به نام توتل یا هیت واقع در رودخانه فرات جمع می شده است، استفاده می کردند. در واقع مکان نشت، محلی برروی زمین است که در آنجا نفت از زیر زمین به بیرون تراوش می نماید. مصریان قدیم نیز از نفت مایع بعنوان دارو جهت التیام زخمهایشان، و روشن کردن چراغهای فانوسی استفاده می کردند. محلی به نام دریای مرده، در نزدیکی فلسطین اشغالی، به آسفالت دریاچه ای معروف است. از آنجایی که در این محل توده های نفت چسبناک ناشی از تراوشات زیر آبی در سواحل دریاچه تجمع یافته اند، نام کلمه آسفالت از این محل گرفته شده است. روند تولید و پیدایش گاز هم مانند نفت بوده و غالبا این دو ماده در مخازن زیر زمینی با هم یافت می شوند.
اولین اکتشافات نفت و گاز در ایران
در ایران، اولین اکتشافات گاز طبیعی 2000 تا 6000 سال قبل انجام گردید. خیلی از نویسندگان قدیمی مطالبی را درباره تراوش گاز طبیعی در خاورمیانه بویژه منطقه باکو ( آذربایجان ) نوشته اند. تراوشات گازی که احتمالاً اولین بار توسط رعد و برق روشن شد، آتش‌های دائمی ای را بوجود آورد که توسط آتش پرستان ایران باستان مورد پرستش قرار می گرفت. گاز طبیعی که سبکتر از هوا می باشد، قسمت اعظم آن را گاز متان تشکیل میدهد. متان ترکیب شیمیایی ساده ای است که از اتمهای کربن و هیدروژن تشکیل می گردد. متان بسیار قابل اشتعال بوده و معمولاً گاز طبیعی نزدیک مخازن نفت در زیر زمین یافت می شود. زمانیکه گاز طبیعی با اکسیژن ترکیب شود و فرآیند احتراق روی دهد دی اکسید کربن ، بخار آب و انرژی گرمایی و همچنین نور تولید می‌شود.
اولین چاه نفت ایران در شهر مسجد سلیمان قرار دارد
Write your comment